Gdy obecnie do Europy co miesiąc przybywa ponad sto tysięcy ludzi, czujemy niepokój. Ale, co nie jest pociechą, lecz jest faktem, takie wędrówki ludów były zawsze zwykłym składnikiem ludzkiej historii. Do Europy nie tak dawno przywędrowali Węgrzy, Bułgarzy, wcześniej inni Słowianie. Turcy też nie od zawsze mieszkali tam, gdzie dziś jest Turcja, tylko przybyli tam. Do Ameryki ciągnąła ludzka rzeka z Europy, co z przerażeniem obserwowali Indianie, widząc, iż to likwiduje wszystko, czym żyli. Arabowie z Półwyspu Arabskiego rozlali sie na pólnocną Afrykę na terytorium Berberów. Również Indusi do Indii przybyli ograniczając Drawidów. Aborygeni doświadczyli wędrówki ludów z Europy do Australii.Słowianie ucierpieli w wyniku parcia Niemców za Łabę.Ludy Kaukazu i Syberii widziały ekspansje Rosjan. Prusowie nie przeżyli przybycia europejskiego rycerstwa - Krzyżaków. Latynosi zalewają USA. Palestyńczyków dotknęła powrotna wędrówka ludu żydowskiego. Rzym starożytny zalali tzw barbarzyńcy Itd itd. Wszystkie te różne wydarzenia miały cechę wspólną, ludy wędrowały tam, gdzie, jak sądziły, będzie im lepiej albo zmuszone były opuścic dawne siedziby.Nie ma wyróżnionych okresów historii, w których już nie zachodzą dawne procesy. Historia nie kończy się i nie staje, choć raz zwalnia, a raz przyśpiesza. Właśnie doświadczamy wędrówki ludów, których bez liku było w ludzkiej historii. A dumna i pyszałkowata nowoczesność jest tak samo bezradna, jak "zacofani" Indianie obserwujący wozy osadników dzień i noc ciągnących przez ich prerie. Lekko się pisze historię jakiejś z wielu wędrówek ludów po tysiącleciach czy po stuleciach, kiedy się ją przeżywa, nie jest lekko. I ma się tendencję do przeżywania tej wędrówki jako czegoś niesłychanego i jednorazowego, a nie do doświadczania powszechnego zjawiska w dziejach ludzkości.
